Siglir tar il cuntegn

Header

video
La stizun dal vitg – vias per surviver
Or da Cuntrasts dals 05.05.2024.
laschar ir. Durada: 25 minutas 36 Secundas.
cuntegn

Co surviver? Il cumbat da las stizuns dal vitg

Adina dapli stizuns pitschnas ston serrar lur portas. Ma i dat era stizuns che survivan. La Butia Ramosch, La Stizun a Vignogn ed il Prima a Surrein èn trais exempels.

Butia Ramosch – la communabla

La Butia Ramosch è naschida or da la miseria. Cura che l’anteriura stizun ha serrà è ina gruppa d’indigens e secundindigens sa fatschentada cun la dumonda: Co salvar la stizun dal vitg?

Lur soluziun: Els fundeschan la societad Butia Ramosch, la basa per ina nova stizun. Cun pajar 200 francs ad onn sustegnan ils 130 commembers e commembras la Butia, raps per il tschains da las localitads.

Dorfladen Ramsoch
Legenda: Butia Ramosch In local cun trais funcziuns: Il café Plazzin, la Posta e la stizun Prima RTR

Che la nova stizun ha insumma pudì  vegnir realisada è il merit da la populaziun da la vischnanca Valsot.

A la radunanza communala ha la populaziun da Valsot decis unanimamain da dar 1 milliun per ina nova stizun.
Autur: Victor Peer president communal Valsot
Victor Peer, Gemeindepräsident Valsot
Legenda: Victor Peer, president communal Valsot «La stizun è impurtanta per il contact social. Manca quel, è in process politic en ina vischnanca grev.» RTR

Mardi e gievgia offrescha la mainafatschenta da la Butia Wanda Hopman gentar. Ina offerta che vegn schazegiada dals luvrers da la regiun, da turists e regularmain dad Antonetta Bischoff, ch'ha 97 onns.

Antonetta Bischoff, Ramosch
Legenda: Antonetta Bischoff, Ramosch «I è impurtant ch’jau vegn in pau tranter la glieud.» RTR

Venderdi saira è il café Plazzin avert enfin mesanotg. Cunzunt la Musica Ramosch giauda quai. Il café Plazzin è daventà il lieu da cumpagnia suenter lur emprovas.

Café Plazzin, Ramosch
Legenda: Café Plazzin, Ramosch «Blers che van el café, cumpran anc ensatge en la stizun.» RTR

La Stizun a Vignogn – la digitala

Il 2021 ha il Volg da Vignogn serrà sias portas. La ViVal (societad cooperativa da las stizuns Volg Vella/Morissen e Pasternaria Lumnezia) surprenda la stizun e realisescha in nov model: La Stizun – ina stizun digitala cun products regiunals e biologics.

La Stizun, Dorfladen Vignogn
Legenda: La Stizun, Vignogn Duas uras a di è la stizun occupada, il rest dal temp accessibla cun la carta da pajament. RTR

Ils products regiunals schazegian cunzunt ils turists ed ils osps da segundas abitaziuns.

Blers esters fan cumpliments per la bella stizun, els èn cuntents ch’i dat ella.
Autur: Renata Casanova vendidra La Stizun, Vignogn
Renata Casanova, Verkäuferin
Legenda: Renata Casanova, vendidra La Stizun Vignogn «En tschella stizun eri adina dad ir sin cassa. Qua sai jau far mia lavur. I è schon in zic auter, dentant quai fatsch jau era gugent.» RTR

Ils abitants da Vignogn n’han betg tuts plaschair da La Stizun. Els crititgeschan ch’ils products sajan memia chars ed il sortiment na adattà als giavischs e basegns dals indigens. Il mainafatschenta Gianfranco Soller enconuscha la critica ed empermetta remedura.

En l'avegnir lain nus dar al client la pussaivladad da cumparegliar ils products. Nus augmentain la schelta dals products convenziunals e nus tschentain els – ensemen cun ils products regiunals – gia a l’entrada da la stizun.
Autur: Gianfranco Soller mainafatschenta La Stizun, Vignogn
Gianfranco Soller, Geschäftsführer La Stizun
Legenda: Gianfranco Soller, mainafatschentga La Stizun, Vignogn «Nus faschain la gronda svieuta las seras e las dumengias, cura che tschellas stizuns dal vitg èn serradas.» RTR

La svieuta actuala da La Stizun correspunda pli u main alla svieuta dil Volg d’antruras. Cunquai che La Stizun ha dentant strusch custs da persunal, vegn ella da surviver.

 

La stizun da Surrein – la convenziunala

Per pudair servir als basegns e giavischs da la clientella avra la stizun da Surrein sias portas gia a las 6.45.

Per ils luvrers è quai flot ch’els pon vegnir la damaun marvegl, saja quai per cigarettas u in paunin per la pausa.
Autur: Giuanna Albin-Pelican mainastizun Surrein
Giuanna Albin-Pelican
Legenda: Giaunna Albin-Pelican, mainastizun Surrein «Per avair success dovri primo clientella e secundo il sortiment che la glieud giavischa.» RTR

Ina stizun dal vitg è bler dapli che mo in lieu per cumprar la rauba dal mintgadi. En ils pitschens vitgs èn la stizun savens il davos lieu da sentupada. Da quai èn era ils abitants e las abitantas da Surrein pertscherts, blers sustegnan lur stizun cun far qua tut lur cumissiuns.

Andrea Schmed, Surrein
Legenda: Andrea Schmed e ses filg Clau, Surrein «Era per bargnochels sco Clau è la stizun impurtanta. Els emprendan da salidar la glieud e ch’ins na dastga betg prender tut.» Andrea Schmed RTR

Per surviver sto ina stizun dal vitg far ina sviueta segir pli che mez milliun francs. A Surrein è quai il cas. Dapi che la stizun da Rabius ha serrà sias portas è la svieuta perfin creschida. Ma a lunga vesta èsi da far quint cun damain svieuta perquai che la populaziun va en digren. Per l’avegnir è ina model hibrid en discussiun. Avantmezdi avert normal cun persunal, suentermezdi e vers la saira d’entrar digital.

Otto Deplazes
Legenda: Otto Deplazes, Surrein Cura che Otto Deplazes era buob aveva Surrein quatter stizuns e dubel uschè blers abitants. RTR

 Sustegn per stizuns dal vitg

En il chantun Grischun ha practicamain mintga stizun dil vitg gia gì sustegn dal Agid svizzer per la muntogna. A Surrein hai dà raps per rugalar la stizun, a Vignogn per la mobiglia e per crear la plattafurma digitala dals products regiunals e la Butia Ramosch ha survegnì raps per la cassa e las mobiglias.

L’Agid svizzer per la muntogna sustegn stizuns dal vitg dapi 2005. Avant era il sustegn collià ferm cun il puresser.
Autur: Kurt Zgraggen mainafatschanta Agid svizzer pella muntogna
Kilian Gasser, Kurt Zgraggen, Schweizerische Berghilfe
Legenda: Killian Gasser e Kurt Zgraggen Ils dus represchentants dal Agid svizzer pella muntogna han plaschair da la stgaffa cun spirituosas regiunalas en La Stizun a Vignogn. RTR

RTR Cuntrasts 17:25

Artitgels legids il pli savens